Lastikler, otomobiller ve diğer lastikli olan motorlu taşıtlar için en önemli aksamlardan bir tanesidir. Lastik gerek güvenlik, gerek konfor, gerek tasarruf daha sayabileceğimiz birçok durumlarda öne çıkan en önemli parçalar arasındadır.
Lastik, jantı saran, şişebilen (eğer içerisinde şamleyen tabir edilen başka bir şişen madde bulunmuyor ise) kauçuktan yapılmış malzemeye verilen isimdir.
Lastikler hakkında bilgilere, özelliklere, tanımlara ve lastik üzerindeki bazı noktalara değinmeden önce kısa olarak otomobil lastiğinin yapılışı ile ilgili bilgi vermekte fayda vardır.
Otomobil lastiğinin ilk modelini yapan bugün hala ülkemizde de satılmakta olan “Dunlop” markalı lastiklerin isim babası olan J.B Dumlop’’ tur. Dunlop tarafından oğlunun bisikleti için tasarlamış olduğu lastik modeli otomobil lastiğinin ilk temeli sayılmaktadır.
Günümüzdeki lastiğin yani kauçuktan üretilen lastiği ilk yapımı ise yine ülkemizde de kullanılmakta olan Goodyear lastik firmasına aittir.
Otomobil lastikleri üzerindeki bilgiler ne anlama gelmektedir?
1940’lı yıllardan itibaren lastiklerin üzerinde lastikler ile ilgili olarak bazı bilgiler yazılmaya başlanmıştır. Özellikle lastiklerin genişliği, çapı, büyüklüğü vb. gibi özelliklerini gösteren bilgiler standart olarak konmuştur.
Lastiklerin üzerinde genel olarak 185/65 R 14 86H gibi rakamların bulunduğu görmüşüzdür.
Bu rakamlar taban genişliği, yanak yüksekliği, jant çapı yani inç olarak adlandırılan ölçü birimi, yük ve hız endeksini gösteren işaretlerdir.
İlk başta bulunan “185” rakamı taban genişliğini belirten rakamdır. Normal basınçlı haldeki yani şişirilmiş bir lastiğin yanakları arasındaki dıştan uzaklığını ifade etmektedir.
İkinci sırada bulunan “65” rakamı ise yanak yüksekliğini ifade etmektedir.
Üçüncü sırada bulunan “R” harfi lastiğin radyal bir lastik olduğunu göstermektedir.
Dördüncü sırada bulunan “14” ise jant çapını yani jantın inç değerini göstermektedir.
Beşinci sırada bulunan “86” rakamı ise yük endeksini ifade etmektedir. Yük endeksinin belirli bir çizelgesi bulunmakta olup aşağıda belirtilmiştir. (sadece belli bir bölüm alınmıştır. Bu değerlerden çok altta ve çok üstte olan değerler bulunmaktadır)
Yük İnd. Tekerlek başına düşen kilo
80 450
81 462
82 475
83 487
84 500
85 515
86 530
87 545
88 560
89 580
90 600
91 615
92 630
93 650
94 670
95 690
96 710
97 730
98 750
99 775
100 800
En sonda bulunan “H” harf ise hız sembolü olup, lastiğin belirlenen azami yükte yapabileceği sürati yani hızı ifade etmektedir.
P 150 km/saat
Q 160 km/saat
R 170 km/saat
S 180 km/saat
T 190 km/saat
U 200 km/saat
H 210 km/saat
V 240 km/saat
W 270 km/saat
Y 300 km/saat
Z + 240 km/saat
Lastik üretim tarihi nerede ve nasıl yazmaktadır?
Bunlar haricinde lastiğin ne zaman üretildiği yıl ve hafta bazında yazılı bulunmaktadır. Örneğin lastiğin dış yüzeyinde bir yerde 4212 rakamı var ise bu rakam üretim tarihi olarak ilk iki rakam kaçıncı hafta olduğu son iki rakam ise yılı belirtir. Örneğin 4212 demek 2012 yılının 42.haftasında üretilmiş demektir.
Lastiklerin ömrünü azaltan ve artıran sebepler nelerdir?
Lastiklerin ömrü lastiğin yapımı ve kullanılan malzeme ile doğru orantılı olmakla birlik günümüzde kullanılan lastiklerin neredeyse tamamı birbiri ile aynı malzeme ve aynı yapım işlemine tabi olmakta olup, çok az birbirine fark atmaktadır. Bu nedenle lastik ömründeki en önemli faktör şoför yani kullanıcı faktörüdür.
Lastik ömrüne direk etkisi bulunan faktörler şunlardır;
Lastiğin takılı bulunduğu araçların ağırlıkları, güçleri ve torkları gibi bazı özellikler lastiğin ömrünü azaltan veya artıran özelliklerdir.
Lastiğin kullanıldığı yolun güzergâh durumu yani düz veya virajlı olma durumu (virajlı yollarda lastik yıpranması düz yollara nazaran daha fazladır)
Yolun yapıldığı malzemenin cinsi (asfalt, beton, stabilize, çakıl vb. durumları, eğer yol stabilize veya çakıllı taşlı bir yol ise asfalt yola nazaran lastik ömrünün azalmasına sebep olur)
Araçların rot, amortisör, fren gibi parçalarının durumu (eğer bu parçalardan herhangi biri iyi değilse veya ayarı bozulmuş ise lastik ömrünün azalmasına sebep olur)
Araç kullanıcısının aracı kullanma özellikleri (bu lastik açısından en önemli faktörlerden bir tanesidir, aracın kalkışı, freni, virajdaki hızı vb. gibi durumlar çok etkilidir. Örneğin sürekli kalkışlarda hızlı kalkmalar, hızlı fren yapmalar, kalkarken patinaj yapılması, dururken sert durulması, virajları oldukça sert dönmesi gibi durumlar lastik ömrünü son derece azaltan durumlardır ve şoför kaynaklıdır)
Hız faktörü (araç ne kadar hızlı giderse o kadar lastik ömrü azalır, örneğin 60-70 kilometre hızla giden bir otomobil lastiği ile 120-130 kilometre hızla giden otomobil lastiği arasında neredeyse iki kat aşınma hızı bulunmaktadır)
Lastik basıncı, lastikler kesinlikle uygun basınçta kullanılmalıdır. Özellikle hava basıncının az olduğu durumlarda lastik ömrü büyük oranda azalır, aynı şekilde lastiğin gereğinden çok basınçla kullanılması yine lastik ömrüne olumsuz yönde etki eden durumlardır)
Lastiklerin kullanıldığı bölgenin iklim özellikleri lastik ömründe önemli bir faktörlerden bir tanesidir. Nemli ve yağışlı bir hava lastik ömrünü azaltır.
Araç yükü, lastiğin ömrü açısından önemli etkenler arasındadır. Otomobilde ne kadar çok yük varsa lastik ömrü o kadar çabuk oranda kısalmaktadır.
Onun dışında lastiğin maruz kaldığı darbelerde lastik ömründe önemli olan faktörlerdir.
Ayrıca otomobillerde en çok aşınan lastikler aracın çekişini yapan lastiklerdir, önden çekişli araçlarda ön lastikler, arkadan çekişli araçlarda arka lastikler daha çabuk aşınmaktadır. Bu nedenle belli aralıklarla lastikleri yerleri değiştirilmelidir. Arka lastikler öne öndeki lastikler arkaya takılmalıdır. Ayrıca kendi aralarında da sağ ve sol olmak üzere belli aralıklarla değiştirilmeleri son derece faydalı olacaktır.
Lastik diş derinliği özellikleri
Lastikteki en önemli faktörlerden bir tanesi lastiklerin diş derinliğidir. Yola tutunmada en önemli faktörlerden bir tanesi lastiklerin diş derinliğidir. Lastiklerde yasal olarak kullanılabilecek diş derinliği 1,6 milimetre olup lastiğin değiştirilmesi için tavsiye edilen diş derinliği ise yaz lastiklerinde 3 milimetre kış lastiklerinde ise 4 milimetredir. Lastik dişleri özellikle ıslak zeminde suyu tahliye etmede önemli olduğundan, kızaklama yapmayı önleyen, frenleme mesafesini azaltan ve yola tutunmayı artıran en önemli faktördür.
Lastik raf ömrü ve iki tip lastik kullanımı
Özellikle sıcaklığın 7 derecenin altına düşen yerlerde mevsime göre kış ve yaz lastikleri kullanılmalıdır. Günümüzde artık insanlarımız yaz ve kış lastiğinin önemini kavramışlardır. Bu nedenle zorunlu dahi olmasa bile artık sürücüler yazın yaz lastiği kışın ise kış lastiği kullanmaya başlamışlardır. Özellikle büyük şehirlerde iki tip lastik kullanımı son derece yaygındır. (Her ne kadar iki tip lastik yani yaz ve kış lastiğinin kullanılması bütçeye artı bir yük getiriyor gibi görünse durum kesinlikle böyle değildir, Lastik raf ömrünün 10 yıl olduğu günümüz lastiklerinde örneğin 6 ay kış lastiği 6 ayda yaz lastiği kullandığımızı var sayar isek tek lastiği 24 ay kullanacağımıza çift lastiği 48 ay kullanacağız. Bu nedenle mevsime göre lastik kullanmamızda fayda vardır.